Skip to main content

Πελοποννησιακός αμπελώνας

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Η Πελοπόννησος βρίσκεται σε ένα από τα νοτιότερα άκρα της Ευρώπης, αν σκεφτεί κανείς ότι οι παράλληλοι που την περικλείουν, περικλείουν επίσης περιοχές όπως η Σικελία, η Ανδαλουσία, η νότια Πορτογαλία και οι βόρειες ακτές της Αφρικής, περιοχές με σταθερά υψηλές θερμοκρασίες. Υπάρχει όμως και ένας άλλος παράγοντας, ίσως σημαντικότερος από αυτόν του γεωγραφικού πλάτους, που είναι εξαιρετικά καθοριστικός στο δρόμο για την παραγωγή κρασιών με φινέτσα που να αντέχουν στο χρόνο. Ο παράγοντας αυτός είναι το μοναδικό ανάγλυφο της Πελοποννήσου.
Διάσπαρτα στην Πελοπόννησο βρίσκονται πάνω από 50 βουνά με υψόμετρο άνω των 1.000 μέτρων. Μάλιστα, τα πιο γνωστά εξ αυτών (Ταΰγετος, Κυλλήνη, Χελμός, Ερύμανθος, Μαίναλο, Ολίγυρτος, Πάρνωνας, Παναχαϊκό) έχουν υψόμετρα μεταξύ 1.900 – 2.400 μέτρων. Τα βουνά αυτά, με τις χιονισμένες κορυφές τους, αποτελούν πομπούς ψύχους από την καρδιά της περιφέρειας προς τα άκρα της, ευεργετώντας τα ψηλά αμπέλια και χαρίζοντας στα σταφύλια δροσιά, φινέτσα, συγκρατημένο αλκοόλ και την πολυπόθητη αργή ωρίμανση που οδηγεί σε εκφραστικά κρασιά που αντέχουν στο χρόνο.
Αλλά και στις παραθαλάσσιες περιοχές που η επιρροή των βουνών είναι μικρή, υπάρχει ο υδάτινος παράγοντας που αποτρέπει τις ακρότητες της θερμοκρασίας. Ο Κορινθιακός κόλπος στο βορρά, το Ιόνιο πέλαγος στη δύση, ο Σαρωνικός και ο Αργολικός κόλπος αλλά και το Αιγαίο πέλαγος στα ανατολικά και η Μεσόγειος στο νότο, παίζουν το ρόλο τους και μαζί με τη μοναδικότητα των τοπικών ποικιλιών και των προσωπικοτήτων των οινοπαραγωγών, χαρίζουν στην Ελλάδα έναν πολυσύνθετο και μοναδικό οινότοπο.
Κείμενο ~ Γρηγόρης Κόντος, DipWSET
Gregory Kontos, DipWSET
Κείμενο ~ Γρηγόρης Κόντος, DipWSET
Gregory Kontos, DipWSET

ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ

Ο Πελοποννησιακός αμπελώνας εκτείνεται σε 190.434 στρέμματα αποτελεί τον μεγαλύτερο αμπελώνα της Ελλάδας και καταλαμβάνει το 30% των καλλιεργούμενων εκτάσεων αμπέλου της χώρας.
  • Αργολίδα

    Συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις αμπέλου: 6.539 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΟΠ: 1.570 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΓΕ: 4.887 στρέμματα

    Λοιπές καλλιεργούμενες εκτάσεις: 82 στρέμματα

    Τα περισσότερα αμπέλια και οινοποιεία της Αργολίδας βρίσκονται  στις δημοτικές ενότητες Κουτσοποδίου και Λυρκείας ενώ τα σημαντικότερα αμπελοτόπια βρίσκονται στις περιοχές Μαλανδρένι και Γυμνό και περιλαμβάνονται στην οινική ζώνη της Νεμέας.
    Από το 2008, ο αμπελώνας της Αργολίδας παράγει τους οίνους ΠΓΕ Αργολίδα.

    Η Αργολίδα διαθέτει ένα πολυμορφικό και ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα γεωγραφικό χώρο για την καλλιέργεια της αμπέλου. Πλήθος τύπων εδαφών, μεσαίας μηχανικής σύστασης, επικλινή και στραγγιστικό. Αργιλώδη κυρίως με πολλές παραλλαγές ανάλογα με την κλίση και το υψόμετρο.

    Υψόμετρα από 50 έως 600 μέτρα με έκθεση κυρίως νοτιοανατολικά. Το κλίμα εύκρατο, μεσογειακό, επηρεαζόμενο από την απογευματινή νοτινή θαλάσσια αύρα του Αργολικού κόλπου, ενώ η μέση στάθμη του ύψους βροχοπτώσεων δεν ξεπερνά τα 500 μέτρα ετησίως.

  • Αρκαδία

    Συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις αμπέλου: 16.376 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΟΠ: 8.967 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΓΕ: 6.203 στρέμματα

    Λοιπές καλλιεργούμενες εκτάσεις: 1.205 στρέμματα

    Στο νομό Αρκαδίας τα περισσότερα οινοποιεία και αμπελώνες βρίσκονται βόρεια της Τρίπολης στη δημοτική ενότητα Μαντινείας και ανατολικά της στη δημοτική ενότητα Κορυθίου, που αποτελούν και το μεγαλύτερο τμήμα της αμπελουργικής ζώνης του ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Μαντινεία. Τα σημαντικότερα αμπελοτόπια του νομού βρίσκονται στις περιοχές Αρτεμίσιο, Ζευγολατιό, Λιθοβούνι, Ρίζες, Φτέρη και Αγιωργίτικα.

    Η σημαντικότερη καλλιεργούμενη ποικιλία της Αρκαδίας είναι το ξακουστό Μοσχοφίλερο, το οποίο ήδη από το 1971 αναγνωρίστηκε ως Ο.Π.Α.Π. (πλέον Π.Ο.Π). ενώ από τον Οκτώβριο του 2012 στην Ονομασία Προέλευσης Μαντινεία περιλαμβάνονται και αφρώδεις οίνοι που παράγονται από μοσχοφίλερο.

    Η Αρκαδία ως επί το πλείστον είναι ορεινή - ημιορεινή, περιλαμβάνοντας εντός των γεωγραφικών της ορίων τους ορεινούς όγκους του Μαινάλου, του Αρτεμισίου και του Πάρνωνα. Ως εκ τούτου και η πλειοψηφία των αμπελώνων βρίσκονται σε υψόμετρο άνω των 600 μέτρων. Το κλίμα χαρακτηρίζεται από έντονες βροχές και χιόνια το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες τη νύχτα και υψηλές την ημέρα, με συχνές μπόρες και καταιγίδες.

    Ο συνδυασμός αυτών των κλιματικών συνθηκών, με την ποικιλία των εδαφών της περιοχής, τις καλλιεργούμενες ποικιλίες αμπέλου, τις εφαρμοζόμενες καλλιεργητικές φροντίδες της αμπέλου και τις οινοποιητικές τεχνικές, συμβάλουν στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των οίνων ΠΓΕ Αρκαδία.

  • Αχαΐα

    Συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις αμπέλου: 52.605 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΟΠ: 13.005 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΓΕ: 34.500 στρέμματα

    Λοιπές καλλιεργούμενες εκτάσεις: 5.010 στρέμματα

    Η Αχαΐα αποτελεί τη σημαντικότερη οινική περιοχή της Ελλάδας, όχι μόνο γιατί καταλαμβάνει το 12% του συνόλου της αμπελουργικής Ελλάδας αλλά και γιατί μας προτείνει 4 κρασιά ΠΟΠ (Πάτρα λευκός ξηρός, Μαυροδάφνη Πατρών ερυθρός γλυκύς, Μοσχάτο Πατρών λευκός γλυκύς, Μοσχάτο Ρίου λευκός γλυκύς) και 3 κρασιά ΠΓΕ (Αχαΐα, Πλαγιές Αιγιαλείας, Πλαγές Πετρωτού). Επίσης στην περιοχή δραστηριοποιούνται 36 οινοποιεία.

    Η Αχαΐα χωρίζεται σε 2 μεγάλες αμπελουργικές ζώνες, της δυτικής Αχαΐας πέριξ της περιοχής της Πάτρας και της Αιγιαλείας.
    Η αμπελουργική ζώνη μέσα στην οποία μπορεί να παραχθεί ο οίνος Π.Γ.Ε. Αχαϊκός βρίσκεται στα διοικητικά όρια του νομού Αχαΐας. Πρόκειται για θαλάσσια μεσογειακή περιοχή σε υψόμετρο από 20 έως 700 μέτρα. Τα εδάφη των αμπελώνων είναι μέσης μηχανικής σύστασης με ουδέτερο pH ή μεικτά ποσοστά ανθρακικού ασβεστίου.
    H μέση θερμοκρασία σε ετήσιο θερμομετρικό εύρος κυμαίνεται μεταξύ 16° και 17°C γεγονός που χαρακτηρίζει την περιοχή εύκρατη.

    Αιγιαλεία:
    Σταυρούλα Κουράκου, επίτιμος πρόεδρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Οίνου (OIV): Από εδαφοκλιματική άποψη ο αμπελώνας πάνω από τον Κορινθιακό κόλπο είναι ένας από τους ωραιότερους του κόσμου. Οι πλαγιές της ορεινής Αιγιαλείας, αποτέλεσμα τεκτονικών κινήσεων και έντονης σεισμικής δραστηριότητας εδώ και εκατομμύρια χρόνια, έχουν διαμορφώσει έναν μοναδικό συνδυασμό γεωλογικών χαρακτηριστικών και κλιματικών συνθηκών που ευνοούν την αμπελουργία και την παραγωγή κρασιών υψηλού επιπέδου.

    Πέντε μεγάλα φαράγγια, που έχουν διαμορφωθεί από τους ποταμούς (Φοίνικας - Μεγανίτης - Σελινούς - Κερυνίτης - Βουραϊκός - Κριός - Κράθις) που διασχίζουν τις πλαγιές της Αιγιαλείας και εκβάλουν στον Κορινθιακό κόλπο, τέμνουν εγκάρσια τον ορεινό όγκο και διαμορφώνουν έναν βοτανικό παράδεισο που είναι χαρακτηρισμένος ως περιοχή Natura.

    Τα ημιορεινά και ορεινά αμπελοτόπια της Αιγιαλείας βρίσκονται σε υψόμετρο από 300 έως 850 μέτρα, ενώ τα εδάφη ποικίλλουν, από λευκά ασβεστολιθικά, μέχρι γόνιμα αμμοπηλώδη, με εξαιρετική στράγγιση εξαιτίας της μεγάλης κλίσης με μέση τιμή 33,5.

    Για «μοναδικό στον κόσμο αμπελοοινικό βιοκλίμα», κάνει λόγο και η κυρία Σταυρούλα Κουράκου και συμπληρώνει «Είναι ένας από τους ωραιότερους αμπελώνες του κόσμου, καθώς ανεβαίνει τις μαλακές βορινές πλαγιές και δέχεται τους δροσερούς θαλασσινούς ανέμους που προστατεύουν τους καρπούς από τον καλοκαιρινό καύσωνα».

    Το ιδιαίτερο κλίμα στην αμπελουργική ζώνη της Αιγιάλειας παρουσιάζει μοναδικά και ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά εξαιτίας:

    • του μεγάλου υψομέτρου
    • του έντονου ανάγλυφου
    • της βορεινής έκθεσης των πλαγιών
    • της γειτνίασης με τη θαλάσσια λεκάνη του Κορινθιακού κόλπου
    • των ανέμων που κυριαρχούν στην περιοχή

    Αυτά τα χαρακτηριστικά την καθιστούν μια από τις πιο σπουδαίες αμπελουργικές ζώνες, όχι μόνο για τα δεδομένα της Ελλάδας αλλά και ολόκληρου του κόσμου, κυρίως όσον αφορά την παραγωγή λευκών κρασιών.

  • Ηλεία

    Συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις αμπέλου: 27.837 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΟΠ: 0 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΓΕ: 18.445 στρέμματα

    Λοιπές καλλιεργούμενες εκτάσεις: 9.392 στρέμματα

    Το εύφορο, μέσης γονιμότητας έδαφος στα πεδινά και χαμηλότερης γονιμότητας στα ορεινά τμήματα της ζώνης, βοήθησε στην ανάπτυξη της αμπελοκαλλιέργειας στην Ηλεία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

    Οι σημαντικότεροι αμπελώνες βρίσκονται γύρω απο τον Πύργο, την Αρχαία Ολυμπία και την Αμαλιάδα, σε εύφορα κυρίως πεδινά εδάφη με μεγάλα υδατικά αποθέματα και εναποθέσεις από τα νερά των ποταμών Αλφειού, Πηνειού και των παραποτάμων τους.

    Η ζώνη ΠΓΕ Ηλεία έχει μεγάλη έκταση και τα εδάφη της, ανάλογα με την περιοχή, ποικίλλουν. Γενικά όμως είναι μέσης μηχανικής σύστασης, ιζηματογενούς προέλευσης αμμώδης, αργιλοαμμώδης ή αμμοχαλικώδη, με ουδέτερο ή ελαφρά όξινο ΡΗ και χαμηλά ποσοστά ενεργού ασβεστίου.

    Με βάση τα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά της περιοχής διακρίνουμε δύο διακεκριμένα τμήματα στη ζώνη, το πεδινό έως λοφώδες, όπου το κλίμα μπορεί να χαρακτηρισθεί ως θαλάσσιο Μεσογειακό και το τμήμα με υψόμετρο μεγαλύτερο των 400 m όπου βαθμιαία μετατρέπεται σε ορεινό με ψυχρό χειμώνα, σημαντικά μεγαλύτερες θερμοκρασιακές διαφορές μέγιστης και ελάχιστης θερμοκρασίας.

    Η μέση ετήσια βροχόπτωση, με τον όγκο των βροχών κατανεμημένο στο διάστημα Οκτωβρίου - Μαΐου, κυμαίνεται μεταξύ 600 και 900 mm βροχής.

  • Κορινθία

    Συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις αμπέλου: 45.495 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΟΠ: 23.460 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΓΕ: 18.182 στρέμματα

    Λοιπές καλλιεργούμενες εκτάσεις: 3.853 στρέμματα

    H Νεμέα αποτελεί τη μεγαλύτερη αμπελουργική ζώνη στην Ελλάδα, τόσο σε έκταση καλλιεργούμενων αμπελώνων και σε ετήσια παραγωγή κρασιού (220.000 HL), όσο και σε αριθμό οινοποιείων (40). Ανήκει στο νομό Κορινθίας και περιλαμβάνει αμπελώνες στο Γυμνό και στο Μαλανδρένι του νομού Αργολίδας.

    Η περιοχή της Νεμέας αποτελείται από 7 μικρές κοιλάδες, οι οποίες βρίσκονται στις χαράδρες του ορεινού όγκου που σχήματισαν οι ποταμοί Ασωπός, Ξεριάς, Μαύρο Ρέμα κ.ά. Η μεγαλύτερη κοιλάδα περικλείεται από τις κοινότητες Νεμέας, Γαλατά, Αηδόνια, Πετρί και Κούτσι. Οι υπόλοιπες κοιλάδες βρίσκονται στην  περιοχή των Αρχαίων Κλεωνών, της Αρχαίας Νεμέας, Λεοντίου, Γυμνού, Ασπροκάμπου, Ψαρίου, Κεφαλαρίου, Μαλανδρενίου.

    Η αμπελουργική ζώνη της Νεμέας χωρίζεται σε τρεις υψομετρικές κατηγορίες:

    • Την πεδινή, από 200 έως 350 μέτρα η οποία περιλαμβάνει τις κοιλάδες Νεμέας, Αρχαίας Νεμέας, Αρχαίων Κλεωνών και Λεοντίου-Γυμνού.
    • Την ημιορεινή, από 300-600 μέτρα, η οποία περιλαμβάνει τους αμπελώνες στο Κούτσι και στη Δάφνη.
    • Την ορεινή, 600-850 μέτρα, η οποία περιλαμβάνει τους ορεινούς αμπελώνες στον Ασπρόκαμπο, το Ψάρι, το Κεφαλάρι και τις πλαγιές στο Καστράκι, Μποζικά, Τιτάνη.

    Η ζώνη της Νεμέας είναι εξαιρετικά ανομοιογενής κι αυτό αποτυπώνεται στα οινικά χαρακτηριστικά των παραγόμενων κρασιών από Αγιωργίτικο (ΠΟΠ ΝΕΜΕΑ).

    Το κλίμα γενικότερα για όλη την περιοχή μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεσογειακό, ήπιο, υπόξηρο έως ύφυγρο. Με χειμώνες ήπιους, συνήθως αρκετά βροχερούς και μια καλοκαιρινή περίοδο παρατεταμένη, ζεστή και σχετικά ξηρή. Το μεσόκλιμα, όμως της κάθε περιοχής, επηρεάζεται άμεσα από την τοπογραφία της κοιλάδας στην οποία βρίσκεται και το υψόμετρό της. Είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο στην περιοχή της Νεμέας να συναντούμε σημαντικά διαφορετικές καιρικές συνθήκες σε μικρές χιλιομετρικά αποστάσεις.

    Εξίσου μεγάλη ποικιλομορφία χαρακτηρίζει την εδαφολογική σύσταση των αμπελώνων της Νεμέας. Θα συναντήσουμε εδάφη αργιλοπηλώδη (Αρχαία Νεμέα), ασβεστολιθικά (Κούτσι), χαλικώδη και αμμώδη στον Αχλαδιά και χαλικώδη στο Γυμνό.

    Η ποικιλομορφία αυτή ενισχύεται από τον διαφορετικό προσανατολισμό των αμπελώνων και τη διαφορά κλίσης των ορεινών - ημιορεινών από τους πεδινούς αμπελώνες που επιτυγχάνουν διαφορετική αποστράγγιση. Αυτό το μωσαϊκό των terroir έχει οδηγήσει αρκετούς οινοποιούς να υποστηρίζουν την αναγκαιότητα της δημιουργίας υποζωνών στη Νεμέα, αφού κάθε περιοχή μας δίνει διαφορετικά οινικά χαρακτηριστικά - παραλλαγές στο Αγιωργίτικο.

    Τέλος, στο νομό Κορινθίας βρίσκεται και η αμπελουργική ζώνη στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κλημεντίου του Δήμου Σικυώνος. Η ζώνη εκτείνεται σε υψόμετρο από 700 μ. έως 1000 μ. με θερμοκρασίες περιβάλλοντος από 20οC έως 30οC στη διάρκεια της βλαστικής περιόδου και με επαρκή ηλιοφάνεια.

  • Λακωνία

    Συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις αμπέλου: 7.860 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΟΠ: 1.263 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΓΕ: 6.007 στρέμματα

    Λοιπές καλλιεργούμενες εκτάσεις: 590 στρέμματα

    Η Λακωνία οριοθετείται από τις δύο οροσειρές δυτικά του Ταϋγέτου και ανατολικά του Πάρνωνα που καταλήγουν στο ακρωτήριο Ταίναρο και Μαλέας αντίστοιχα με την ενδιάμεση χώρα να σχηματίζεται από την πεδιάδα της Λακεδαίμονος, Ευρώτα, Έλους, Ασωπού και Βατίκων. Η αμπελουργική ζώνη βρίσκεται κυρίως γύρω από την πρωτεύουσα της Λακωνίας Σπάρτη και την καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, κοιτίδας του ιστορικού Μονεμβάσιου Οίνου (ΠΟΠ Μονεμβασιά-Malvasia). Νότια βρέχεται από τον Λακωνικό κόλπο, που έχει σαν αποτέλεσμα να είναι εκτεθιμένη στους νότιους ανέμους οι οποίοι μας δίνουν ήπιους χειμώνες. Οι βορειοανατολικοί άνεμοι από την πλευρά του Πάρνωνα μας δίνουν δροσερά καλοκαίρια. Ο Ταΰγετος λειτουργεί ως φράγμα ως προς τους δυτικούς ανέμους, που προκαλούν έντονες βροχοπτώσεις στα δυτικά, με αποτέλεσμα να έχουμε ξηρή άνοιξη προς το τέλος της και ιδιαίτερα ξηρό καλοκαίρι. Το ανάγλυφο του εδάφους είναι αρκετά έντονο με υψόμετρο που κινείται μεταξύ των 70 και 500 μέτρων.

    Η σύσταση των καλλιεργήσιμων εδαφών είναι εναλλαγή αργίλου και ασβέστου, που σε συνδυασμό με το ιδιαίτερο μικροκλίμα, την ποικιλιακή σύνθεση των σταφυλιών και τον τρόπο οινοποίησης, συνιστούν την ιδιαιτερότητα της περιοχής αναφοράς και το αποτέλεσμα αυτής της ιδιαιτερότητας συμπυκνώνεται και αποτυπώνεται στη μοναδικότητα των κρασιών ΠΓΕ Λακωνία.

  • Μεσσηνία

    Συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις αμπέλου: 24.722 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΟΠ: 0 στρέμματα

    Καλλιεργούμενες εκτάσεις ΠΓΕ: 20.920 στρέμματα

    Λοιπές καλλιεργούμενες εκτάσεις: 3.802 στρέμματα

    Στο ανατολικό τμήμα της Μεσσηνίας κυριαρχεί η οροσειρά του Ταϋγέτου, η οποία αποτελεί και το φυσικό σύνορο με τη Λακωνία. Ο Ταΰγετος εκτείνεται σε μήκος 115 χλμ, με την ψηλότερη κορυφή του να αγγίζει τα 2.400 μέτρα, διαμορφώνοντας έτσι ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες. Το κλίμα χαρακτηρίζεται ασθενές μεσογειακό (ξηροθερμικό, εύκρατο) έως υποτροπικό. Ο χειμώνας είναι ήπιος ενώ το καλοκαίρι εκτεταμένο και θερμό. Σημαντική για το κλίμα της περιοχής είναι και η ευνοϊκή επίδραση των ανέμων του Ιονίου πελάγους.

    Οι πιο αξιόλογες αμπελουργικά περιοχές είναι της Τρυφιλίας και της Πυλίας. Οι αμπελώνες βρίσκονται σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο, όπου κυριαρχούν τα εύφορα ασβεστολιθικά εδάφη.